Độc Đáo Với Truyền Thống Lễ Hội Kate Của Đồng Bào Chăm Ở Bình Thuận

Lễ hội Katê, là một trong những lễ hội dân gian vô cùng đặc biệt của người Chăm theo đạo Bà la môn ở Bình Thuận, nổi tiếng với việc tưởng nhớ đến các vị thần như: Ppo Klaung Girai, Ppo Rome… và cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng phồn thịnh, cùng với mong muốn về sự hòa hợp, sự sinh sôi nảy nở của con người và tự nhiên.

Lễ hội Kate của đồng bào chăm ở Bình Thuận thường được diễn ra trong ngày 1/7 Âm lịch, sự kiện thu hút sự tham gia của cộng đồng người Chăm trên toàn tỉnh. Nếu bạn có cơ hội đến Phan Thiết vào thời điểm này mà chưa có phương tiện thì hãy thuê xe máy mũi né để có thể tận hưởng được không khí của lễ hội Katê.

Lễ hội Kate của đồng bào Chăm ở Bình Thuận được diễn ra hàng năm.

Thời gian diễn ra lễ hội Kate của đồng bào Chăm trong năm?

Lễ hội Katê của đồng bào Chăm ở Bình Thuận, hay còn được biết đến với tên gọi Tết Katê (Tết người chăm), Ninh Thuận, diễn ra hàng năm vào ngày 1.7 trên lịch Âm, thường là vào cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10 theo lịch Dương.

Đây là một trong những lễ hội lớn và trọng đại kéo dài trong 3 ngày, với nhiều hoạt động văn hóa và nghệ thuật truyền thống của người Chăm đặc sắc.

Lễ hội được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Lễ hội Kate là gì trở nên nổi tiếng từ khi nào?

Theo nghiên cứu của ông Po Dharma từ giới tăng lữ Ahier, “Kate là lễ tế Yang Po Amâ, ám chỉ cho đấng Shiva tức là Nam Thần của Bà La Môn Giáo có một vị trí quan trọng trong hệ thống tín ngưỡng Champa so với thần Vishnu và Brahma … Lễ tế Yang Po Amâ tức là vị Nam Thần không có nghĩa là lễ tế tất cả các vị Nam Thần như một số người thường hiểu lầm”.

Nơi tổ chức lễ hội Kate của đồng bào chăm ở Bình Thuận

Còn theo tín ngưỡng địa phương, Kate là lễ tạ ơn các bậc thần linh đã có công phù hộ cho dân tộc Chăm, đem lại sự an bình và thịnh vượng cho họ.

Tuy nhiên, trên thực tế Kate chỉ là lễ tế ba vị thần, đó là Po Klaung Garai và Po Romé qua biểu tượng Mukhalinga (tượng thần Siva có tạc hình mặt 2 vị vua) và Nữ thần Po Nagar (qua biểu tượng của bà Bhagavati, vợ thần Siva), qua các phần nghi lễ cố định như: lễ rước y phục, mở cửa tháp, tắm rửa và mặc trang phục cho tượng thần và dâng lễ vật cho 3 vị thần. Nhân dịp này, người ta cũng không quên tưởng nhớ đến những vị thần khác.

Lễ hội Katê Bình Thuận Nét đẹp văn hóa người Chăm

Có lẽ trước kia lễ Kate tế (nữ) thần Po Nagar (Po Inư Nagar) được tiến hành ở tháp Po Nagar tại Nha Trang, nhưng “sau này chuyển đến Phan Rang, vì chiến tranh dưới thời Tây Sơn”– theo Po Dharma trong Kate: Lễ tục của người Chăm Ahier hôm nay.

Thuê Xe Từ Phan Thiết B.Thuận Đi Bến Cát BÌNH DƯƠNG

Ông Po Dharma cũng giải thích rõ ràng, lễ hội là sinh hoạt văn hóa bao gồm nhiều khía cạnh như văn nghệ, thể thao, trò vui… được tổ chức mang tính cách cộng đồng, thường gắn liền với ngày lễ tục của tín ngưỡng hay tôn giáo, và trong hệ thống tín ngưỡng của người Chăm chỉ có lễ tục chứ không bao giờ có lễ hội.

Rộn ràng Lễ hội Katê của đồng bào Chăm ở Bình Thuận

Trước năm 1965, Kate chỉ là một lễ tục trên đền tháp, có sự hiện diện của một số tín đồ người Chăm Ahier, rất là thưa thớt, không có mặt các “khán giả”. Vì theo phong tục, dâng hiến lễ vật cho thần linh trong ngày Kate trên đền tháp không phải là sự bắt buộc.

Vào năm 1965, ông Dương Tấn Sở lúc đó là quận trưởng quận An Phước đề nghị với các chức sắc Ahier cho phép đưa vào lễ hội Kate Bình Thuận phần văn nghệ để đón chào phái đoàn Việt Nam đến viếng thăm dân tộc Chăm nhân dịp Kate. Kể từ đó, lễ tục Kate có thêm phần lễ hội, rồi về sau càng ngày càng phong phú, linh đình và phát triển cho đến hôm nay.

Bảo tồn và phát huy văn hóa đồng bào dân tộc Chăm

Lễ hội Tết Kate là lễ hội của nhánh chăm Ahier

Theo T.S Trương Văn Món (nhà nghiên cứu văn hóa Chăm Sakaya) trong cuốn sách “Tiếp cận một số vấn đề văn hóa Champa”, lễ Katê bắt đầu xuất hiện vào thế kỷ XV, trong khi T.S Po Dharma cho rằng Katê chỉ xuất hiện sau thời vua Po Romé ở thế kỷ XVII.

T.S Po Dharma trong bài viết “Katê: Lễ tục của người Chăm Ahier hôm nay” lưu ý: “…các tư liệu viết trên bia đá (bia ký Champa) thường ghi lại các nghi lễ ở vương quốc Champa, nhưng không bao giờ đề cập đến lễ tục Katê”, để chứng minh rằng các khu vực phía Bắc Champa (như Vijaya, Amaravati, Indrapura) không có lễ tục Katê.

Ngoài ra, các bia ký Champa cổ khác cho thấy rằng, các vị vua Champa trước thế kỷ XV sau khi qua đời thường được phong thần Siva bằng cách kết hợp tên của vua với hậu tố của thần, ví dụ như thần Bhadresvara – vị thần chủ của thánh địa Mỹ Sơn – là sự kết hợp giữa tên vua Bhadravarman I (vị vua xây đền thờ đầu tiên tại Mỹ Sơn vào thế kỷ IV) với thần Siva: Badra + dresvara.

Chỉ từ thế kỷ XV trở đi, các vị vua Champa khi được phong thần mới được gắn tiền tố “Po” (ông/bà/ngài) trước tên, như Po Klaung Garai, Po Rome, Po Klaung Halau, Po Dam, … Điều này là điểm khác biệt rõ ràng giữa giai đoạn Champa Ấn giáo (trước thế kỷ XV) và Champa bản địa (sau thế kỷ XV). Trong bài viết được trích dẫn, ông Po Dharma chỉ ra rằng, trong lễ hội Katê, người ta tôn vinh thần Po Romé – tức là vua Po Romé được phong thần sau khi qua đời – nên Katê không thể là một sản phẩm của thời kỳ trước vua Po Romé.

Top Những Bãi Biển Để Trải Nghiệm Tắm Biển Tại Phan Thiết

Lễ hội là nét đẹp của nền văn hóa Chămpa

Về việc tôn vinh thần Po Romé trong lễ Katê, trong cuốn sách “Lễ hội của người Chăm” (NXB Văn hóa Dân tộc, Hà Nội, 2003), tác giả Sakaya, một người từ Ninh Thuận, cũng ghi nhận điều này khi trích dẫn bài hát mời thần Po Romé trong lễ hành trên tháp, với đoạn:

Nước tràn về đập vỡ ra

Po Rame hiện về đắp đập giữ nước

Thần Po Rome dẫn nước vào ruộng

Dân làng đón nước về cày cấy…

Từ những điều này, có thể kết luận rằng, lễ Katê chỉ bắt đầu xuất hiện muộn ở khu vực phía nam Champa sau thế kỷ XV, chứ không phải là một phần của văn hóa của vương quốc Champa cổ xưa.

Lễ hội đưa văn hóa Chăm đến gần hơn với du khách

Các nội dung chính của lễ hội Kate

Phần lễ:

Bắt đầu phần lễ là một nghi thức quan trọng, lễ nghinh, thỉnh và rước y trang của nữ thần Pô Sah Inư từ sân lễ đến tháp chính. Dưới sự điều hành của các chức sắc tôn giáo đạo Bàlamôn và Bàni, nghi lễ rước y trang của nữ thần được tổ chức nghiêm túc và trang trọng. Ngay sau đó, các nghi thức truyền thống như mở cửa tháp, tắm bệ thờ Linga–Yoni, lễ mặc trang phục và cúng mừng Katê trước tháp chính được tiến hành.

Phần hội:

Phần hội diễn ra rất sôi nổi với các hoạt động như hội thi, trò chơi dân gian như: trưng bày sản phẩm, trang trí lễ vật, thi dệt thổ cẩm, làm bánh gừng, đua thuyền vượt chướng ngại vật, thổi kèn Saranai…

Lễ hội Katê hàng năm của đồng bào Chăm thường diễn ra trong một không gian rộng lớn, bắt đầu từ các đền tháp, sau đó đến làng xóm, dòng họ và cuối cùng là gia đình. Để tạo thêm sân chơi cho bà con và du khách, các địa phương và Trung tâm Trưng bày Văn hóa Chăm Bình Thuận tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ như triển lãm, trưng bày hiện vật gốc có giá trị văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào Chăm; thi hòa tấu nhạc cụ dân tộc, thi viết chữ Chăm truyền thống.

Rực rỡ sắc màu lễ hội Katê của đồng bào Chăm Ninh Thuận

Lễ hội Katê được tổ chức vào ngày 1.7 Chăm lịch – thường vào cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10 dương lịch. Nếu du khách muốn khám phá nét văn hóa của người Chăm tại Mũi Né, đây là dịp lễ không thể bỏ qua. Bạn vẫn chưa tìm được phương tiện để di chuyển thì đừng ngần ngại thuê xe máy Mũi Né để chủ động hơn trong hành trình khám phá lễ hội này nhé.

Thuê Xe Từ Tuy Phong Đi Khánh Sơn KHÁNH HÒA

Phong tục tập quán của người đồng bào Chăm.

Nơi sinh sống chủ yếu:

Dân tộc Chăm, một trong những dân tộc thiểu số đông đảo, chủ yếu sinh sống tại các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên của Việt Nam, như: Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Định, Gia Lai, Kon Tum, Đắk Nông, Đắk Lắk, và Lâm Đồng. Ngoài ra, cũng có những cộng đồng Chăm cư trú tại Campuchia, Thái Lan và Lào.

Nghề nghiệp chính:

Một trong những phong tục truyền thống của dân tộc Chăm là nghề nông nghiệp, phát triển thuỷ lợi và trồng trọt cây ăn trái. Đồng thời, một số cộng đồng Chăm ở miền Nam phụ thuộc chủ yếu vào nghề đánh cá, dệt thủ công và kinh doanh nhỏ, trong khi nông nghiệp chỉ đóng vai trò phụ trợ.

Nổi tiếng trong nghề thủ công là dệt lụa tơ tằm và làm gốm nặn tay, nung chảy trên những chiếc lò tự nhiên.

Trang phục truyền thống:

Đi trên đường, bạn sẽ dễ dàng nhận biết người Chăm qua trang phục đặc trưng của họ. Cả nam và nữ đều mặc áo tấm. Nam giới thường diện áo cánh ngắn, có sự phân chia ngực và được cài nút. Trái lại, phụ nữ thường ưa chuộng chiếc áo dài che đầu.

Trang phục truyền thống của dân tộc Chăm thường có sắc trắng làm chủ đạo, màu sắc này thường được làm từ sợi bông – chính là nguyên liệu chính để dệt các trang phục của người Chăm.

Đời sống sinh hoạt:

Dân tộc Chăm tuân theo truyền thống mẫu hệ trong cuộc sống hàng ngày. Trong gia đình, nữ giới đảm nhận vai trò lãnh đạo. Quy trình kết hôn thường do phía phụ nữ chịu trách nhiệm và tự chủ, từ việc tổ chức lễ cưới cho đến việc xây dựng tổ ấm sau đám cưới… Phụ nữ cũng là những người chủ động trong các mối quan hệ tình cảm, và tất cả con cái đều thừa hưởng họ của mẹ.

Và còn có nhiều phong tục tập quán khác, nếu như bạn muốn tìm hiểu sâu hơn thì hãy ghé đến những làng xóm của nhóm người Chăm tại Phan Thiết bằng cách thuê xe máy Mũi Né để cảm nhận nhiều hơn và sâu sắc hơn về văn hoá của nhóm người Chăm.

Kết luận

Đừng ngần ngại tham gia và tìm hiểu thêm về nền văn hóa đặc sắc này. Hãy cùng bangladeshembassy.vn khám phá và trải nghiệm sự độc đáo của lễ hội Lễ hội Kate của đồng bào chăm ở Bình Thuận.